AMOREAMENTO DE CAIXAS

Revisado o programa electoral do PPdG co que venceu nas eleccións pasadas e salvo que entendamos a potenciación da autonomía financeira de Galicia fronte ao Estado demasiado latu senso, non vexo eu por ningures a proposta de fusión de caixas. Non advirto tal ausencia para denunciar estafa electoral, senón para sinalar que alá polo inverno anterior os popes do partido, cando aínda festexaban a sabiduría dos grandes xestores das caixas existentes,[1] non tiñan nin remota idea do que ían facer un ano despois ao respecto.

Foi a decisión do goberno español en verán, co decreto lei incontestado (agás EU) sobre restructuración do sector bancario de 26 de xuño, nomeadamente caixas de aforros e montes de piedade, a que levantou tal posibilidade. E, se miramos ben as hemerotecas daquelas datas, nin siquera asomaban mínimos indicios das voces contundentes que nos foron dadas a coñecer máis tarde sobre a imperiosa necesidade de dar a luz novos repositorios de cartos por amoreamento de caixas. Non quere dicir isto que nalgún momento anterior non aparecese polo horizonte da opinión pública algún comentarista que agoirase o momento de tomar tales decisións: o que ninguén sabía era que ese momento viría dado desde fóra e que non había aínda resposta preparada (agás o BNG, que traía desde sempre a bandeira dunha banca pública galega) para tal continxencia.

A secuencia vertixinosa de feitos desde ese momento, mirado con certa perspectiva, amosa un desacougante procedemento que, por máis que un repare nel, ofrece escandalosas probas de intervencionismo político que ninguén logrou parar. Os primeiros momentos de declaracións de intencións foron, vistos desde agora,  cautelosos froitos da ignorancia supina sobre o particular. A medida que foron avanzando os días, foron perfilándose as posicións con máis claridade e ao tempo cunha rotundidade que non casaba moi ben coa anterior inopia. Mesmo a célebre voz da rúa alertaba (agora xa non alerta: é máis, manda aos seus para labrar consignas a favor do fusionamento único) contra a posibilidade de que o “poder partidista” puidera facerse con algo que pertencía aos seus impositores.

Deberon de ser días de discusións internas moi de andar por casa ata que chegaron ao momento en que Feijoo, como un novo dirixente nacionalista enfrontado aos seus da rúa Génova, proclama aquilo de eficiencia e galeguidade, que tanta fortuna alcanzou en tan pouco tempo como tótems cos que difícilmente podían estar en desacordo as demáis forzas políticas so pena de pasar por imbéciles e escuros. 

Nun dos episodios máis insólitos e inverosímiles dos últimos tempos, con instantánea incluida para o posible descrédito, os tres partidos políticos representados no parlamento admitiron a necesidade da fusión, pero non contaban coa resolta negativa dunha das dúas caixas (por mor da capacidade que as propias caixas teñen de decisión) á pretensión de unión carnal. Semanas de tímidas declaracións de prudencia deron paso a proclamas de eslóganes enfebrecidos nos que non faltaron aldraxes insospeitados postos en boca de quen antes adoitaba mover botafumeiros, ou as pertinentes acusacións de traicións á patria, ese inevitable escalón da prosa política inflamada, populista e perigosa.

Entón, noutro insólito e abraiante episodio político de comezos de decembro, deciden os mesmos partidos, en medio dunha fenomenal lea dialéctica na opinión pública, reformar a lei de caixas, vixente desde o ano 1985 (mira que non houbo tempo para modificalas), polo trámite de urxencia, coa anuencia (e mesmo promoción) dos socialistas no mesmísimo parlamento. Con prazo perentorio de finais de ano 2009, cando en pleno xuño, un día despois da aprobación polo goberno central do Decreto Lei do FROB, o mesmo Feijoo pedía cautela e tranquilidade para reformar esa lei de caixas. Esta reforma de lei apresuradamente escrita, debatida e aprobada para ser aplicada de forma inmediata, para alterar as condicións das composicións dos consellos que han tomar decisións ao respecto, resulta, en esencia e sen atender a outras consideracións ulteriores, un claro exemplo de inaceptable intervencionismo político dos poderes públicos no funcionamento do sistema económico de mercado. Non digo eu que non interveñan, pero que non o fagan con esta indecencia de amañar unha lei ad hoc, pola brava, para procurar a modificación dun status que doutro xeito non poderían mudar.

Desde o punto de vista estrictamente político, trátase dunha práctica rexeitable e, ao meu xuízo, profundamente contraria ás esencias democráticas. Para min, unha mostra moi preocupante do que nos agarda co novo presidente da Xunta, liberal na palabra engaioladora que enuncia a cada paso pero intervencionista a fuer de autoritario cando se tercia. As palabras de Pedro Puy sobre os límites do liberalismo e do intervencionismo estatal (non sei se condicionados por esa formación de funcionario que convive co sector privado pero ao que lle gusta presentarse de cando en vez coas credenciais sobre quén manda aquí) recolocan un maquiavelismo de novo cuño que agoira malos tempos para o debate, a participación cidadán e o equilibrio entre os distintos poderes dunha sociedade.

---

[1] Moito me gustaría dispoñer de tempo para recadar aquí mesmo textos e máis textos de encomios e ditirambos cara Méndez ou Gayoso nos últimos digamos vinte anos. Ou no último ano apenas, só medio ano antes de que aparecera (sobre todo este último) coma un fósil autoritario á cabeza da caixa de García Barbón.

FELICES FESTAS

Aos e ás visitantes deste arume dos piñeiros un abrazo ou unha aperta entre fraternal e sexual (a gusto do/a consumidor/a) para estas noites boísimas. Que o pasedes ben e moitas gracias por virme visitar de cando en vez. Serán recompensados/as.

LABERINTO DE IDA E VOLTA

Non sei pero estas anotacións sobre a Librería Galdós de Vigo merecen estar aquí. Non sei como cheguei a esta conclusión.

BARES DE VIGO: A PROA

Había xa bastante tempo (unha semana máis ou menos) que non entraba no Proa de Canceleiro, gobernado con temple cachazudo por Carlos, acompañado pola espilida Montse e cociñado desde galeras por Mónica. O local estaba cheo. Tamén era venres e día de despedidas de ano laboral e ceas de empresa varias e iso se notaba. Non paramos a cear: tan só picamos unha ración dun extraordinario xamón que adoita traer de Teruel que non desmerece un ibérico. Os viños que ofrece son moi limitados, pero todos son de altura respetable. 

Pero o mellor do Proa son os seus pratos de cociña, normalmente presentados para tapear. Ofrece menús do día moi axeitados e moi ben preparados, pero o seu maior atractivo está nos revoltos de algas e gambas (ou do que sexa porque as variantes son tan infinitas como luminosas), nos pulpiños á grella (que bordan cunha mestría en poucos lugares superable), na empanada do que se tercie (que eles mesmos fan e que ás veces venden ao Lizarrán de enfrente), nas tortillas á paisana ou ao xeito do propio Proa (de auténtico luxo), na xibia encebolada cunha prebe de alioli para quedarse alí a noitiña enteira enzoufado ou nunhas pletóricas gambas ao ajillo, unha das miñas debilidades gastronómicas, neste caso á rentes da perfección (a perfección mídese pola proximidade ás que fago eu no lume da miña cociña, modestia aparte, pero comprenderán que, ao ser eu o que as come, podo permitirme estes luxos de autobombo). Os postres adoitan asemellarse en excelencia aos pratos salgados, pero, como non son eu especialmente larpeiro, deixo que os outros encomien tales propostas; eso si, o flan é para enmarcar. E, cousa rara tamén por estes pagos, o café, Illy, ennobrece o conxunto. 

Está próximo á casa e isto ás veces pode parecer un óbice porque o paseo antes de picar algo faise algo curto (e favorece o sedentarismo máis pracenteiro). Pero para a volta agradécese notablemente dado sempre o nivel de entusiasmo culinario, bebetorio e conversacional que alí se adquire, sempre necesitado de prórrogas moito máis íntimas. 

Moi pero que moi recomendable o Proa para tapear pola noite, aínda que convén reservar ás veces porque a excesiva tranquilidade do dono fai complicado duplicar turnos e pode non ofrecer mesa máis alá das 11 da noite. Sempre queda a opción de arrimarse á barra, abrir unha botella de Protos e pedir un prato ben cheo de xamón finamente laminado e deixar que o tempo quede parado durante eu que sei miles de horas. 

BALTARISMO FOREVER

A cantilena do centro dereita galeguista quedou esclarecida con todo luxo de detalles esta semana coa anunciación da renunciación de Baltar pai, co artigo encomiástico de Rafael Cuiña en Vieiros ao baltarismo e limítrofes, co toque de retreta do Baltar pai e coa presentación american style de Baltar fillo (merengón a carta cabal, por riba) a renglón seguido e sen mediar a prudente distancia para disimular o gasto en empresas gráficas de propagandismo electoral. Aos que gustan de insistir na necesidade de cubrir o espectro ideolóxico da dereita (sexa conservadora, sexa liberal, tanto ten tanto nominalismo estéril para estes ideólogos, porque o seu camiña por outros vieiros de contentación permanente do cada vez máis fatigado electorado) en clave galeguista (xa parece que pasei pola academia de politoloxía), velaí o resultado: unha taza ou cunca e media do mesmo. Cando o españolismo, urbanitismo, birretismo do PP, encarnado por figuras emerxentes do tipo Rueda, Negreira, Guerra ou Porro ocupa san caetano e hórreo, aparecen os de sempre para lembrar que os lugares remotos, as minúsculas aldeas, as pequenas parroquias, os disminuidos concellos, as numerosas comarcas, a provincia enteira (cada vez máis reunida na capital ou baleirada de xente, cunha renda per cápita tan reducida coma a propia poboación) son deles e que sempre será deles cun solo e leve toque de teléfono, agora que as tecnoloxías mesmo permiten cunha soa chamada poñer en ringleira a toda unha tropa de acólitos. 

Os aspirantes a ocupar este terreo do galeguismo dereitoso desde fóra do PP xa saben o que teñen que facer: esperar, non sei se a que pasen tales correntes (aínda que, como lembra a poeta, "outras virán") ou ofreceren algo ben distinto do que estes ofrecen. Pero non me consta a min tal cousa se non entendo mal os agarimosos aloumiños con que nos foros nacionalistas se agasallan estes desprantes supostamente galeguistas contra o malo Feijoo que despreza canto ignora. 

Se se prefire o baltarismo por aquilo do noso, eu xa non digo nada. Pero a min que me rexistren e, xaora, non se me queixen. A chorar, como ben saben, a Cangas. 

NOTAS FEISBUQUIANAS SOBRE INVISIBLE DE PAUL AUSTER

Notas sobre Invisible, de Paul Auster. 

1. A técnica de multiplicar narradores/as require a creación de diferentes voces e estilos. Todos, no entanto, nesta novela non só semellan iguais senón que teñen un notable parecido cos anteriores narradores das novelas de Paul Auster.

2. Os personaxes de Invisible escreben e falan moi parecido: teñen unha capacidade de observación (e de lercheo) moi semellante e os dous que contan a súa vida (a vantaxe de seren algo ilustrados) constrúen a narración coas mesmas estratexias.

3. Unha parte da novela é, segundo se declara, un refacimento mínimo dunhas anotacións informes que lle deixa un personaxe a outro. Para ser mínimo o retoque, o narrador abofé que se larga uns discursos elaboradísimos e, por certo, cun estilo cuspidiño ao orixinal.

4. Haberá vida na Austeralia fóra dos círculos de profesores da Columbia, escritores/as famosos/as ou bon vivants de vida entre bohemia, folladores, of course, compulsivos?

5. O truco do narrador/a non fidedigno é máis vello do que os gatos de Brooklyn Heights.

6. Que na contratapa se diga que ten un final ao Conrad déixame pampo, pero Auster é o God of Prospect Park e todo lle está permitido mesmo as falsas hipérboles.

7. O NYTimes dicía que algo máis ca sushi intelectual podía ofrecer Auster. Tamén eu digo. O menú midcult vale de merenda. Á noite volves ter fame.

Addenda non de feisbu: a parte do ti, a mellor. 

VIGO MON AMOUR 2

Necesito ter máis datos (económicos, sobre todo) arredor da actuación do concello na restructuración da Porta do Sol, pero o aspecto final, tras os meses de traballo, merecen o meu aplauso sincero. Non só o punto concreto da vella porta de saída para Ourense (ou para Castela ou para onde fose), senón a rúa curva de Elduayen (unha desas xoias urbanísticas, a propia liña curva, que calquera cidade mimaría) ata o mirador da oliveira. Como agora aínda non está restituido o tráfico por completo dá gusto pasear por aqueles novos lugares e contemplar a beleza da pedra en Vigo. Hai moitas tendas, moitos locais baleiros, signo da decadencia vella da zona pero tamén do estrago da crise actual, pero confío en que esta remodelación anime a ocupar un dos espazos máis senlleiros da cidade. É certo que algunha arbre (e frondosa a ser posible) podería engadirse a todo o conxunto, en especial á esplanada que se abre a carón da praza da Princesa, pero non podo máis ca felicitar aos responsables desta transformación notable e, agardo que duradeira, desta parte fundamental de Vigo. 

Só falta que todo o que levan feito cobre a dimensión que merece e o centro desta cidade, que sorprende a quen non a coñece pola calidade das súas edificacións e polo porte elegante das súas rúas e avenidas, brile cando chegue o verán e esa luz marabillosa, que só as tardes e os solpores de Vigo fornecen, devolva intacta toda a súa beleza.   

LONDONCOLIN

Dedicado a Xesús Fraga.

Visitei Londres por primeira vez unha tarde de sábado dun mes de Xullo de 1977. Paramos nun hotelacho en Queen's Gate (cun feixe de italianos e italianas: esoutra miña debilidade) e paseamos polo serán por Hyde Park e Oxford Street e pola noite por un Soho cheo de luces de neón e de imaxes porno nos cartaces. Non era terra para nós, adolescentes incautos, pero aquela maré de xente que ía e viña por aquelas rúas estreitas empuxaba cara o laberinto. Conseguimos saír a duras penas para rematar baixo a fontana de Piccadilly onde comezaban a parar crestas de cores e cazadoras negras de cremalleiras oblicuas. Quedamos un rato alí mirando as súas miradas desafiantes coloreadas polo carmín e polas luces dos anuncios da praza. Cando, despois dun tempo longo, decidimos voltar ao hotel, aquelas imaxes ficarían na miña memoria para sempre. 

A raíña Isabel andaba de tournée polo país en plena jubilee e os Sex Pistols ofrecían un never mind the bollocks nas tendas de discos. Só estiven alí en aquel Londres incógnito un fin de semana. Probablemente un deses fins de semana decisivos na vida dun fucking adolescente imberbe. Hoxe cumpre 30 anos London Calling: a banda sonora daquel tempo resoa nova cada vez que a escoito e sempre sinto esa intensa nostalxia do presente, a de saber que, nunha noite de verán, ao pe dun falso Eros, en Londres estamos moitos xa para sempre liberados.

PROTOEPITAFIO DO BLOGUERÍO

O 24 de setembro foise Landoas; o 27 de novembro escribiu nota póstuma As túas balas. Leo con tristeza (xa sen irritación) os derradeiros comentarios en As uvas; asisto a acres polémicas que enturbian a fertilidade do debate en blogs que admiro; desisto dos que, demasiado afeitos ao incienso, proscriben ou negan ao discrepante: repaso algúns excelsos, sen apenas comentarios, solitarios oases de reflexión; esquivo os que proclaman como gurús a verdade da heterodoxia, coa concorrencia de sextasílabos inventados; despabilo con Desafogos arrebatados, demasiado infrecuentes; borro das lecturas os monótonos fungares sobre o mesmo queixume de pino; quedo con poucos pero doctos blogs xuntos, cada vez tristeiramente menos. 

Acepto suxestións, pero, polo de agora, isto vaise ao carallo.    

VENRES DE PAIXÓN

Mentres escoito Ventiquattromila baci de Celentano e miro ao ceo limpo desta tarde de outono, unhas doces mans de frenético amor e uns ollos volcánicos, verdes como o mar de Capri, espiden este meu corpo totalmente entregado... 

AMOR Á PATRIA

O amor á patria cúrase/se cura viaxando. Disque. Pero viaxando onde? 

Eu desaconsello Viena. Esa sensación de tedio entre chiculate sacher e paseos polo prater, con algún sobresalto ao non mirar o metro que de tan lixeiro nin fai ruido, non favorece o cambio: un desexa sentir de inmediato as marabillosas campás da súa capeliña ou os balbordos sabatinos da franquiciada baiuca de estrella galicia habitual. Tamén desaconsello Holanda para tales propósitos: esa xigantesca concentración parcelaria ofrece ansias agorafóbicas ao visitante, desexoso de recuncar en leiras aproximativas e familiares. Só a contemplación de vastos campos de fútbol onde un imaxina que xogan cruyffes pequenos pode alterar o desexo. Francia, na súa meirande parte, ofrece hixiene e limpeza inhóspita: fai perigar algo a nosa idiosincrasia por comparación insidiosa en materia de urbanismos, pero algo a partir das cinco da tarde impide admirar tal xeometría case perfecta: a ausencia agoniada de vida animal polas rúas e prazas sen apenas o murmurio gutural e erotizante da langue d'oil. Ingalaterra, cos seus veciños galeses e escoceses (descoñezo a vella Eirin), ofrece notables exemplos edificantes, pero adolece de semellante vida noctívaga, suplida en (gran) parte en púbicos lugares pola afición dos isleños a acumular bebidas con escuma sobre toallitas tamaño bidé con escudos nobiliarios. Pero hai que recoñecer que o viaxeiro atopa entre aquelas brétemas e aquelas chantas de lousa motivos para a defección patriótica. Italia é o lugar fetén para o tour de despresurización patria acelerada, pero ás veces un lixeiro erro (unha estación termini, un vaporetto, un carabiniero na berma) na elección do lugar preciso pode provocar o efecto contrario. O Grand Tour xa non é o que era desde que Goethe desistira de repetir a fazaña. Pero aínda conserva pequenas tramoias (un paseo en góndola, un xeado na signoria, un panino di porchetta en siena) para desencolar bandeirías e desamañar raigames. España, ou ise alén padornelo e seabras, podería funcionar como desmontaxe de cariño á casiñameular se non se conectan as emisoras durante a viaxe ou se suspende, cautelarmente, a correspondencia dos mapas coa crenza de que Vitigudino está na Lombardía ou Buñol pertence á Alsacia e á Lorena ao tempo. Pero tales cousas son imposibles e ás veces un almorzo en Despeñaperros camiño de Linares desbarata calquera tentación de desamores patrios.

Onde, pois, ir para curar tal doenza? Está claro: na mesmísima Galicia. Unha visita a Galicia elimina calquera atisbo de amoriños patriotescos. Pero non pola vía do rexeite á bancada ou da autoflaxelación morbosa de quen ve sempre o piorno de metacrilato na leira propia e non mira a figurita de lladró na do veciño de Alacant. Senón por descubremento da ignorancia que temos de nós mesmos. Pasamos media vida fachendeando ou parolando a secas de país e, sobre todo, de nación e non digamos de cidade, aldea, alpendre ou bouza e non coñecemos en persoa siquera os lugares dos que falamos. Se somos de Ribadeo apenas vamos a Ferrol, e se andamos por Carballo é posible que Ourense fique máis lonxe (ás veces por vía tristemente obrigatoria) ca Lanzarote. A distancia entre as beiras dunha mesma ría parece conter un oceano enteiro e mesmo Lugo pode ser un oitomil para xente de Ribadavia. Descoñecemos o propio país do que falamos: tendemos a pensar que Galicia é esa bisbarra que o pensamento artella en formas xeofísicas, que os paisanos que a habitan son eses galegos dos que falamos e que o galego que falamos ademáis é o noso o fetén e o de toda a vida.

Sería conveniente e mesmo interesante que, para despatriotizármonos (algo polo menos, se non se pode de todo: xa se sabe que hai vicios difíciles de eliminar por completo) e procedermos a unha real consideración de nós, tentaramos coñecer con pausa e con tranquilidade os recunchos do propio país que establecemos como noso. Un paseíño por este mundo que damos en chamar Galicia podería arranxar (paliar en todo caso) o noso amor á patria.

LETAL IDENTIFICACIÓN GALEGO-GALICIA

Vexo o escaparate de Gami, un das librerías de barrio que máis fan pola cultura dunha cidade. O escaparate, renovado a cada pouco na esquina de Canceleiro con Rosalía de Castro, presenta as novidades editoriais con puntualidade ben eficaz. Desta vez, o conxunto resulta especialmente atractivo, pero dun tempo a esta parte observo que os dous pequenos anaqueis destinados aos libros escritos en galego se reducen a apenas un e neste ademáis atópanse libros de tema específica e intensamente galego. Pero dos outros, excluidos os escritos orixinalmente en castelán (poucos, e case todos de ficción novelesca ou relato histórico, todo hai que dicilo), a meirande parte está escrita en español. Biografías de Paul Newman e John Lennon, diarios de Vassili Grossman editados por Antony Beevor, historia do islam en Europa, manuais de supervivencia sicolóxica, monografías sobre pintura flamenca, análises sobre a situación económica, panoramas da cultura bizantina, diccionarios de política económica, sen contar os gorentosos volumes de fotografías artísticas ou atlas de marabillas. Ningún escrito en galego. 

Non vou ser especialmente cruel coa situación, pero creo que o idioma fica aillado nunha serie de xéneros literarios, especialmente indicados para filólogos ou en todo caso para historiadores (de eventos, da cultura ou da filosofía). O idioma galego parece destinado a servir de canle á poesía, á novela (de xeito abrumador, mesmo coas traducións de textos que simultaneamente aparecen en castelán, sen aproveitaren o baleiro de certas obras descoñecidas), ás historias dunha bisbarra, dunha cidade, do propio territorio ou dun feito histórico normalmente relacionado con Galicia, ou, ás veces, de forma senlleira, a memorias ou ensaios (artellados tamén sobre a mesma materia de Galicia) que parecen escapar, polo que teñen de audacia persoal, ao dictado do que chamamos de nós.  

Supoño que non serei nada orixinal nesta apreciación, pero boto en falta unha escrita en galego de miles de cousas que non teñen nada que ver con Galicia. Que sei eu: unha historia do rock and roll, unha biografía de Marco Polo, un libro sobre os maias ou unha pequena introducción á fotografía rusa do século XX. Por poñer exemplos que se me ocorren nun pispás. 

A identificación que ás veces se establece entre nacionalismo e lingua (máis propia dos non nacionalistas ca dos propios, obrigados a soster esa defensa) é pouca cousa comparada coa identificación, letal ao meu xuízo, entre lingua galega e Galicia. A lingua é un instrumento de comunicación para todo: non a marca subsidiaria dun territorio.    

MARCOS DE TEIS

O amigo Alfaias, Folerpa, Marcos Calveiro, acaba de gañar o prestixioso Premio Lazarillo cunha novela escrita en galego. Neste mesmo blog fíxose gabanza admirada da súa última novela, Festina lente, e mesmo aventurei futuros éxitos porque entendía que o seu talento narrativo, sumado a un inusual dominio da lingua literaria, era merecente de honras varias. E así, este galardón non é un fito máis no seu extraordinario curriculum, senón a mostra de que estamos diante dun escritor de primeira categoría, que coa experiencia dos anos (ambición artística e poderío na escrita lle sobran) pode e debe ampliar cara fóra a imaxe da literatura galega, alén do dúo dinámico de Rivas e Toro. 

Anuncia Settecento, outra novela histórica desenvolta na Venezia de Vivaldi.* Os seus seareiros estarán de noraboa, aínda que inquedos, pero xa estou pensando en por qué estas novelas non son inmediatamente trasladadas a outros idiomas onde o seu talento poda ser tamén recoñecido.

Sinto nestes casos de encomio ser o seu amigo (coñecino gracias a este mundo extraordinario de Internet e despois de ler os seus libros) porque o eloxio pode ser entendido como parcial. Será imposible borrar tal sospeita, salvo que crean na miña imparcialidade de criterio como cuestión de fe. Pero tamén é certo que eu desfruto cos éxitos dos demáis, porque nada é máis estimulante que sentirse partícipe do pracer que outros sinten ao ser recompensados os seus esforzos. 

*Teis, ano 2010, está agardando pola súa novela histórica, amigo Marcos. Jejeje.

OITOCENTOS GOLPES

800 entradas, mecajoendiola. Onte estiven (spielberg: este é un pequeno homenaxe parentético ao meu irmán) repasando algúns dos posts que fixen ao longo destes anos e quedei pampo. Nin eu lembraba moitos deles. Fixen eu isto? Preguntábame algo sorprendido. Supoño que esta especie de inmediatez (mesturada coa fraxilidade das memorias) xustifica o esquecemento ou, no mellor dos casos, a distancia. Todo por culpa de atopar eu nunha páxina italiana unha referencia a un antigo post meu que refire a un artigo que escribín en Gznación (trasladado como La Nación). Moito levo escrito, pensei. Canto me ocupará todo isto, en páxinas de a papel, coas marxes convencionais? 

Esta miña afición hodierna (nunca antes escribira tanto e de tantas cousas: nunca tiven diario nin caderno de anotacións) compénsame a aborrecida maquinaria do traballo analóxico. Cada vez crea máis fastidio en min ocuparme das cousas terreas, sobre todo cando estas tenden a multiplicarse por unha miña tamén teima por meterme (e non saír en tempo) en case todo. Disperso por convicción, non podo nin sei facer unha soa cousa: se non semella perda de tempo, si é, sen dúbida, pracer cesante. 

Non me queixo, porque non me gustan as persoas que exhiben cansanzo ou fatiga de esforzos miles. Se se cansan, que descansen. A min esta vértixe imparable é a que me estimula. E dela, este momento de escribir sobre a pantalla (que xa ocupa case todo), o intre máis eminente desa euforia.     

O ANALFABETISMO CRISTIANO

Hai xa case 80 anos, nun día coma o de hoxe, 3 de decembro, un grupo de fascistas franceses (ultracatólicos, convén engadir neste caso) irrumpiu no cinema Studio 28 de París onde se proxectaba L'Age d'or de Luis Buñuel. Estragaron o foyer onde se exhibían varias obras dos autores máis salientados do surrealismo, expostas alí co propósito de defender a película de Buñuel do rexeitamento dos sectores máis ultramontanos, e botaron pintura á pantalla branca de proxeción. Nunha posterior publicación, como sinala Román Gubern e Paul Hammond no seu prolixo relato de Los años rojos de Buñuel (que estou a ler con sumo agrado gracias ás xenerosas brétemas), os surrealistas ofreceron imaxes da desfeita (entre outras a dun cadro de Dalí, propiedade de Paul Eluard, cortado con navalla), con glosas retranqueiras e comentarios especialmente intelixentes. De entre eles, o escrito sobre a foto da mancha de pintura no ecrán de Studio 28: "Le analphabétisme chrétien".

Non sei por qué, tras a aprobación onte en sede parlamentaria do mandato ao executivo para que dea traslado da xurisprudencia europea de dereitos humanos ao respecto da presencia de crucifixos nas aulas, veume isto á cabeza.    

Recomendacións: unha olladiña a Mi último suspiro mellora moito a saúde nestes casos. O enlace a Luis Buñuel permite entrar nunha das páxinas máis interesantes sobre o director. 

XOGADORES DE CHICA

Cando escribía o post anterior, unha pequena historia ilustrou a miña inquedanza. A Voz de Galicia acababa de publicar a nova de que unha axencia lingüística da UE reprendía a política de Feijoo. De inmediato, todos os feisbuqueiros e feisbuqueiras preocupados polas propostas do PP en materia lingüística colgaron nos seus muros respectivos a referencia á nova. Houbo algunha persoa que, tras colocala, manifestou o insólito do caso, ao tratarse da propia Voz de Galicia, campiona en ataques á discriminación positiva do galego, como emisora do asunto. A miña desconfianza (que eu atribúo a deformación profisional, pero que entendo debería estenderse a calquera cun mínimo de curiosidade nesta clase de casos) fixo que buscara en Google o nome da oficina mencionada. Nun segundo puiden comprobar que a tal axencia era en realidade unha organización non gubernamental que elaboraba informes consultivos ao UE sobre o estado e a situación das linguas minorizadas. A propia web citaba varias informacións sobre manifestacións en Europa en defensa das linguas, como unha recente en Carcassone ou a do 18 de novembro en Compostela. Mirei precisamente esta nova e vin cómo esa noticia estaba presentada co espíritu agardado nunha oficina que precisamente trata de dar conta das dificultades destas linguas no contexto europeo. Por ningún lado atopaba o escrito de reprimenda, pero semellaba claro que non era unha axencia lingüística da UE quen escribía aquilo senón unha oficina non gubernamental preocupada por estes asuntos de modo particular. Nalgúns muros advertín eu mesmo que moi probablemente á Voz de Galica ou aos xornalistas tal información lles fora transmitida de forma errónea. 

A iso das 4 da tarde, e cando case todo o mundo xa fixera o seu particular enlace coa Voz, coa natural celebración que unha recriminación aparentemente da UE promovía sobre o goberno de Feijoo, advirto que o titular mudara e que no corpo da nova a propia redacción da Voz sinalaba que había un erro nos teletipos e que non era unha axencia da UE a responsable do escrito senón unha oenegué que traballaba ocasionalmente para a Unión Europea. A rectificación non foi vista ata moito máis tarde, pero para entón o nivel de entusiasmo entre os que consideraban que Europa enteira afeaba a política lingüística do goberno era incontible. 

Unha lectura a un xornal afín a causa do galego e belixerante neste tema, como A nosa terra, aclaraba de forma contundente o panorama. Xa non era unha axencia, nin a oficina ao completo a responsable do reproche, senón a Comisión do Estado español desa mesma oficina na que nunha reunión en Barcelona facía un pequeno escrito de reprimenda. A cousa, lida xa na propia prensa dos defensores do galego, era ben distinta ao do comezo.

Que ocurriu, logo? Ocurriu que a tensión xerada durante estes meses arredor do galego, por unha imprudente e demagóxica utilización do asunto por parte do PP cando o que conviña era chegar a unha solución sosegada e consensuada, está a promover a sensación de que un partido trascendental se está a librar a cada momento e de que calquera pequena noticia a favor ou en contra das distintas opinións pode representar un signo imbatible da próxima victoria. 

Teñen os xogadores de mus un refrán moi elocuente para estes casos: Xogador de chica, perdedor de mus. Esa é a sensación que eu teño cando pequenas escaramuzas (ás veces, mesmo de tan transparentes algo toscas) ou sonoras nimiedades suscitan tanto balbordo entusiasta nun contexto de combate de longo alento. Estas pezas que se libran en terreos doadísimos (o do Tribunal Supremo era un caso semellante) ou propicios como se fosen a final da Champions League teñen a posible desvantaxe dun triunfo pírrico a medio prazo (o que sería tráxico e frustrante) e, sobre todo, o triste aroma dun complexo de inferioridade que non se debe aceptar cando o que aquí se dilucida é moito máis cunha noticia máis ou menos favorable: a aplicación con todas as consecuencias do que a soberana decisión do parlamento por unanimidade abordou no seu día: a aplicación do Plano Xeral de Política Lingüística. 

Fixemos ese obxectivo político claro, repitámolo de forma insistente, e deixémonos de celebracións anticipadas da nadería.  

EFERVESCENCIA

Noto en xeral, debe de ser o dinamismo do facebook ou a transmisión acelerada de información por todas as vías, unha seareirización da política preocupante. Parece que se xogan partidos todos os días e que dos resultados depende a nosa temperatura vital e política, por suposto tan elevada como os propios acontecementos parecen suscitar. Pero debo recoñecer que me sorprende en xente que teño por capacitada, por informada, por intelectual de fuste algunhas manifestacións infantís de ilusións repentinas ou de decepcións abismais. Adoptan de contino unha posición algo displicente, mesmo ensimismada, propia da soberbia do cargo que empaquetan na súa condición, pero cando o seu equipo (agochado mentres perde ou empata partidos un tras outro) gaña o partidiño de entre semana, aínda que sexa con outro equipiño de pior entidade, sae esa vea infantil que todos temos (algúns, claro está, para cousas máis inocuas ou celebrativas) para plasmar felicidades sen vir a conto. 

Serei eu que me estou volvendo un escéptico de carallo que non chego a entender efervescencias a según que idades e tras procelosas traxectorias vitais? Estes últimos días, con alakranas, caixas de aforros, manifestos consiliares e outros estatutarios a febre da mocidade ou, no seu defecto, o prurito do acné rebrota no interior dos corazóns tantas veces derrotados. 

Non está mal para superar o outono; o malo é que tanta calor, tanta inflamación febril fai perder o sentidiño, a cabeciña e o mínimo rigor no pensamento: a pérfida ofuscación vén, nestes casos, de contado.  

HELLO SAFERIDE, DAWN LANDES, BASIA BULAT

Para Luna e Rubén. 
Fóra vai frío. Se cadra neva. A saraiba rodea os cristais e un aroma a café ou a té invade o cuarto de paredes de madeira. A chimenea está encesa e na cama, nun edredón branco inmaculado, durme ela. É domingo e as xanelas deixan pasar a luz intensa da mañán.

No porche vai un día de xuño. Tomas un camiño cara o río. Cruzas a vía do tren e entras por un bosque de bidueiros. Vas descalzo ou sintes a lama antes de lanzarte á corriente. O sol empeza a fuxir polo horizonte. O solpor aínda quece o teu corpo espido. 

Cae unha folla bermella. Abrazas un corpo que comeza a sentir a friaxe do serán. Miras as arbres sen pronunciar palabra. As ponlas libran unha pequena lea sen folgos. Co paso do tempo, un intenso vento levanta herba e flores. Non te das levantado. Durmes apertado cun pequeno vals nos ollos. 

As voces femeninas seguen soando.

ALAKRANADA

A inminencia das eleccións xerais (quedan dous anos de lexislatura, pero eran inminentes hai xa un par de anos) fai que Rajoy despregue hoxe toda a carga parlamentaria contra todo o que cheire a alakranada, nun mix completito de reprobacións, comparecencias, demisións, asunción de responsabilidades e para todo o que se moveu estes días: defensa, xustiza, interior, pesca, exteriores, vicepresidenta, presidente. O que sexa con tal de que non escapen con vida política os culpables de toda a desventura. É moi probable que o goberno o puido ter feito mellor (un amigo hoxe se preguntaba como non eran capaces de ir alí e pegarlle uns bombazos a todo canto pirata aparecera á vista, coa aplicación da chiclosa razón de estado, e iso que eu o teño por persoa medianamente prudente). Se cadra ata moito mellor puido facelo e é obriga implacable para a oposición solicitar canta explicación se deba á opinión pública sobre o ocorrido. 

Pero non debería Rajoy mostrarse tan apresurado e menos tan imprudente en tamaña solicitude. Debería mostrar a elegancia de agardar a que o episodio repouse da súa balbordada indecencia. A cohorte infinita de opinadores e falabaratos ten agora un tempo precioso para alardear de coñecementos sobre o universo bucaneiro (tomados en lectura apresurada de Stevenson), sobre as competencias da audiencia nacional (mal aprendidas tras un par de grolos de patxarán co leguleio de cabeceira), sobre o protagonismo entre soberbio, vaidoso e mesmo luxurioso de Garzón (zazabetado coas formuliñas que ensinan nas escolas de xornalismo copero ou mundano), sobre a torpeza natural da ministra de defensa (presentada coa displicencia esperada do que mira a realidade nacional entre croquetas de Casa Manolo na rúa Jovellanos), sobre a inutilidade manifesta do ministro Moratinos (de seu, por suposto, suliñada mesmo con algunha alusión ao seu apelido, nesa enésima variedade de vituperio contra a moraima que tanto se estila), sobre a petulancia dunha vicepresidenta que mesmo vai a Arxentina en periodo de crise ou sobre a arrogancia, presidencialismo e, por que non dicilo, chulería dun presidente desaparecido no combate durante 41 días coas súas correspondientes noites. 

Estes días son perfectos para lembrar a preparación linfática de todo canto escribidor pulula por este país. Non faltará o que lle bote a culpa, non sei con qué orde, aos piratas por ser piratas, ás axencias de Londres por axenciarse dos cartos, ás millas costeiras por ser costeiras ou á lexislación internacional non por ser internacional senón por ser lexislación e ter que ser cumprida. Outros sinalarán aos mariñeiros (con cautela, non vaia ser que perdan clientela ou certa mirada cómplice en según que sitios) como supostos bandidos ou aos armadores como sospeitosos habituais, mentres na beirarrúa oposta haberá quen presente mocións en Bermeo ou onde cadre para alcumar rúas ou polideportivos cos nomes dos que hoxe mesmo aparecen siareados como os heroes do alakrana, nunha multiplicación por 36 de Eloy Gonzalo. Todos estarán estes días entretidos en atoparen novas culpabilidades nun carrusel eterno de bisturís decididamente ferruñentos.

É golosa a perspectiva de aproveitar a ocasión dunha enésima crise no exterior, principal causa de debilidade gubernamental na historia do último século, pero Rajoy debería agardar un chisco. Non moito, claro está, porque as explicacións deben pedirse sen demora, pero que non presente tales requisitorias amoreadas sen xeito e no medio dunha insoportable berrea de xente sedenta de sangue, máis preocupada en non parecer miñaxoia nestas circunstancias de furor patriótico que en ser riguroso na súa exposición de motivos. 

Nunca estivo a opinión pública tan necesitada de intelixencia, sentido común e prudencia política e nunca tan sobrada de escrotos e excrecencias.  

O PRESENTE DO LIBRO ELECTRÓNICO

Hoxe no seu habitual artigo dos domingos na Voz Víctor Freixanes plantea o reto e desafío dos ebooks. Manuel Bragado fai outro tanto no seu do Faro de Vigo. Os dous principais editores galegos explicitan, logo, a súa aposta polo novo formato para ler. Pero non sen antes lembrar que aínda queda papel que vender e que as incertezas son grandes nestes momentos. 

A min, que non son editor e si lector de todo o que cai nas miñas mans ou no que sexa, todo me resulta un continuo adiamento do inevitable. Non pretendo ser profético nin moito menos, pero a todas luces parece irreversible o proceso. Supoño que os impresores e os editores teñen moito interese en prolongar a vixencia do formato libro, sobre todo aqueles que teñen unha inversión feita en maquinaria, recursos humanos, en capitalización mesmo de novos recursos electrónicos (penso nas edicións por encarga de impresión personalizada) que teñen no consumo do papel a súa máxima aspiración. As axudas ao sector por parte tanto da parte correspondiente a industria (mesmo do ámbito paradóxico do I +D) como por parte de Cultura ou de Educación (pensemos nos cartos destinados a fornecer de libros as bibliotecas públicas e escolares) tamén contribúen a ralentizar o proceso. 

Sen embargo, ese futuro está xa aquí. Non depende xa dos escritores, moi probablemente os máis interesados en que os seus textos sexan lidos nos formatos que haxa, nin dos lectores, en suficiente número e con suficiente preparación tecnolóxica (e intelectual, por qué non) para esixir canto antes a chegada dese aparello ao parecer tan transgresor. Hai que cuidar, seguro, o nivel de control da producción, dada a marcada tendencia no universo de internet á gratuidade: haberá que estar atento a como se xestionan esas transaccións comerciais entre usuario e escritor, cun editor que ve perigar o seu tradicional posto de intermediario ou intercesor entre os dous elos fundamentais da cadea da lectura. Pero hai que facelo canto antes, sen remisión ou preguiza.

Eu, xa digo, sen profecías de ningunha clase, só lamento a demora. E máis se se me apura no caso da lingua galega, necesitada precisamente dunha visibilidade modernizadora no seu caso. Que os primeiros ebooks que saian ao mercado sexan precisamente en galego, é unha boa noticia para o panorama da lingua: aínda que eu xa boto en falta que non dean un salto cualitativo e non incorporen hipertextos que aglutinen imaxes fixas, en movemento, vencellos en rede e outras marcas distintivas da textualidade virtual, á que están tan afeitos os novos lectores de pantallas sexan como fosen estas. 

Estamos diante da clásica indefinición do mercado cando se aproxima un gran salto cualitativo. Non sei por que lembro aqueles anos de principios dos setenta coa televisión en cores (que se secam ou pal) ou dos sistemas de video ou dos sistemas de grabación sonora, que se fixeron tan longos. Agora probablemente esteamos nunha análoga tesitura. Para decembro parece que hai batalla polos dispositivos lectores dos primeiros ebooks como agasallos de nadal. Probablemente paguemos máis da conta por algún deles, de seguro de tecnoloxía xa superada no momento da compra, como sucede con este mercado mundial que parece global e non deixa de estar xerarquizado en función da maior ou menor penetración do segmento das novas tecnoloxías nos distintos países. Pero o que parece xa seguro é de que non hai volta atrás. E que eu espero que as novidades en galego dos vindeiros meses veñan xa ás casas nesta nova presentación, máis acorde a estes tempos que vivimos de constante conexión coa pantalla xa insustituible nas nosas vidas do ordenador.   

POST COITUM

Sarà vera e calma

felicità la mia.

V. Cardarelli

 

Á noite miras ese fanal

de cores mouras para que

a luz compoña esa ollada

que teño entre as mans

de lume 

que conservo desde

a costa que ascende 

sons limpos de tempo.

Viras eses ollos á auga

que soa en silencio

por eses cons de

sangue, veas e lique;

adoptas ese aceno de auga 

chea coma de lapa e doce

incendio. Semella que o vaso

agradece a brisa, 

o solpor suave

que non existe entre os brazos:

polo húmido vento

pasan dúas linguas de labios

fondos e ardentes.

 

LOPEZVÁZQUEZ

Lopezvázquez era a combinación de apelidos máis respectada na casa. Cando os meus pais decidían ir ao cinema, aló polos finais dos 60 e principios dos setenta, esa palabra era definitiva. Cando poñían (ou botaban ou daban que todos estes verbos valen) unha película na tele obrigatoria e saía ese nome que deixaba de ser unha suma de apelidos comúns para se convertir en fetiche, a aposta polo sofá de escai para mirar o filme era segura. Non mirara eu ningunha película del e xa sabía que, ao lado de termos indiscutibles, tipo Carigrán, Cargable, AlanLad, Carolombard, Lanaturner ou Betedavis, o de Lopezvázquez era irrenunciable. Nacín dando por suposto que algo así chamado podía convertirse en sagrado, aínda que meus pais ao día seguinte enrugaran o aceno e admitiran que a película non valera un peso, pero que Lopezvázquez era único.

A min, logo, xa me gustaba por prescripción familiar e sen velo nin un só instante ese tal Lopezvázquez. De tanto velo en tantas películas, en tantas representacións teatrais, pero, sobre todo, de tanto mirar aos meus pais devotos dos seus esaxerados tics de histrión cómico comecei a gustar del. Debe ser que isto dos gustos nunca nacen do ADN e si do que apreza o entorno máis próximo e a min tocoume por fortuna aprender a admirar aos cómicos, aos actores e ás actrices que fan rir máis que aqueles que acostuman a mover á bágoa ou á compracencia tráxica. E Lopezvázquez facía rir sempre, aínda que con aceno amargo, o cal engadía unha gravidade cómica aos seus personaxes para facelos universais. Desde El pisito de Ferreri (1960) ata calquera desas películas tan infames coma alimenticias dos anos setenta nos que facía de patético homo hispanicus encebolado por mulleres inacadables, capaces de alternar con eminencias da comedia esperpéntica como El verdugo, Vivan los novios o Plácido, as tres dunha Berlanga único. Contar un a un os seus papeis durante estes anos é contar a propia historia do cinema.

O canon social das artes imitativas tende a sublimar os xéneros máis dramáticos. Debeu ser iso o que levou a Lopezvazquez a alternar por uns anos (finais dos sesenta) o rictus grotesco coa faciana adusta en películas de pretendido fondo social, como aquel Peppermint frappé de Saura ou máis adiante con Mi querida señorita de Armiñán, ou co mesmo El bosque del lobo de Olea, no que a historia do lobishome adquiría unha dimensión política engadida. Estes traballos concederon a Lopezvazquez un prestixio único: non só era quen de representar como ninguén ao cómico bufo da vella tradición occidental senón de abordar papeis estraños, difíciles, de corte tráxico e severo.

Uns e outros papeis conforman unha filmografía de máis de 250 películas. Algunhas delas son obras mestras da cinematografía mundial, con el coma principal figura; outras foron concebidas para aproveitar de principio ao fin o seu talento; o conxunto constitúe un caso eminente da historia do cinema. 

Pero bastaría a lembranza dun home calvo berrando cunha frecha de ventosa pegada na fronte e unha cinta de comanche mentres corría por un pasillo demasiado familiar para que todo o demáis só fose o complemento ideal dun home que nos fixo rir a gargalladas (coa necesaria amargura) durante todos aqueles nosos anos en branco e negro.

A ARTE DE VOAR NUNHA CONFERENCIA

Levo escoitadas moitas conferencias, charlas, mesas redondas na miña vida. Máis ca suficientes para concluir que na meirande parte dos casos (un 80% máis ou menos) o tempo empregado resultou impertinente a case todos os efectos, escusada a parte afectiva ou fetichista de ver a unha persoa que coñecías da escrita o da fama empoleirada nun teatriño. Tal conclusión exerce ás veces de prexuízo na actualidade e debo recoñecer que acudo a poucos actos coa esperanza de divertirme (se aprendo tamén pois benvida a casualidade). 

Pero onte asistín a ese momento único e irrepetible que de cando en vez se produce cando unha persoa fala a un auditorio. E ademáis co engadido da sorpresa, xa que ignoraba ata o momento en que levaba vinte minutos de conferencia (cheguei tarde á presentación) de quen se trataba en puridade. 

Na súa primeira parte da intervención amosou pequenas pezas do seu labor fotográfico e algunhas colaboracións (excelentes) con distintos debuxantes do cómic, de variada pero impecable factura. A charla tomou un xiro inesperado cando comezou a falar da súa última obra. Ao comentar que era unha obra especial na que contaba a vida do seu pai, advertín que eso me era coñecido. Contou cun estilo magnífico os principais detalles da vida axitada e complexa do seu pai anarquista ata chegar ao intre exacto en que recoñecín de forma definitiva de quen se trataba. 

Ata ese momento era un tipo simpático, entrañable, acollente, palabras que non din gran cousa en termos xerais, pero que nos ambientes universitarios son un eloxio desmedido, habida conta do nivel especial de engolamento e soberbia que abunda. A noite anterior saíramos a tomar unhas copas con el e amosou unha conversa divertida e intelixente, sempre cariñosa e afable. Pero no momento en que comezou a contar como foi elaborando a novela gráfica que presentaba, a súa bonhomía cobrou gravidade (involuntaria pero afortunadamente) e a sala entrou nun silencio estraño, sobrecollida pola magnitude do relato e pola forza emotiva das imaxes que ía proxectando na pantalla. Algún aceno furtivo de contención dos sentimentos aumentaba a emoción do momento, mentres a excelencia dos textos que lía e dos debuxos que acompañaban á narración impedían o abandono á posible traición dos afectos. Pouco a pouco a conferencia convertiuse nunha das experiencias máis extraordinarias que teña vista. Así llo fixen saber publicamente ao gran Antonio Altarriba, quen, desde o esceario, creo, estaba asimilando aos poucos o exercicio insólito que remataba de facer. En efecto, cando me acerquei a falar con el despois da charla, confesoume que era a primeira vez que falaba de algo tan íntimo en público e que estaba abraiado polo resultado. O sorriso con que conversa agochaba a duras penas a amargura e fascinación do relato.

O libro en cuestión, a obra mestra da que falou, é El arte de volar. O debuxante é o famoso Kim e a historia é a tremenda e fascinante historia de Antonio Altarriba pai, cuxo final dá comezo ao libro e constitúe o cerne completo da súa narración. Non comento nada máis: deixo a outros ese afán. O certo é que onte coñecín a un home extraordinario que veu falar doutra cousa e rematou presentando un libro excepcional, probablemente un dos mellores libros que eu lín nos últimos tempos: eso si: unha novela gráfica, pero unha obra clásica do cómic en español.  

LA OCA: UN PRACER NUNHA NOITE DE VERÁN DE OUTUBRO

Ten un aspecto moi familiar. Pequeno, iluminado con apliques un tanto avellentados, adornado con cadros nada rechamantes e pintado dun amarelo que xa non se estila, o restaurante La Oca, en plena praza do mercado de Teis, é unha alfaia da comida galega. Apenas seis mesas, ateigadas un venres pola noite (única oportunidade para as ceas), son suficientes para amosar un cuidado na cociña extraordinario. 

Para a última ocasión en que puidemos disfrutar de tal pracer, eliximos menú degustación (35 euros, sen ive), opción só aplicable para a mesa completa. Deste xeito, aproveitamos unha deliciosa ensalada de chèvre chaud, morna e crocante, unhas amanitas á prancha, transparentes e deliciosas, un arroz con choquitos da ría e cogumelos, bordado coma sempre (probablemente o mellor arroz negro que se pode xantar en moitos kilómetros á redonda), unha pescada no seu punto de cocción, coas láminas dos toros despregadas case coa ollada sobre o prato, e un xarrete axelatinado, case ao pil ao pil de houber tal consideración para a salsa excelsa do final. Os postres, xeado de froitas de tempada con lixeira crema da froita da paixón e unha torrija en estado de beatificación, engadiron excelencia ao conxunto, só algo afeada por un café de pota inaceptable e un viño de grandísimo nivel (un López Cristobal) a unha temperatura algo inapropiada. 

A pesar destes levísimos reproches, a experiencia de volver a este lugar tan familiar e tan acolledor segue a conservar os mesmos grandes estímulos para o padal. Só Maruja Limón pode competir con eles con algunha nota máis alta, probablemente por razóns que teñen máis que ver coa maior ambición observable no restaurante da rúa Victoria que coa magnificencia certificable de ámbalas dúas cociñas, as mellores sen dúbida de Vigo e arredores. 

 

CAIXA, UNHA E GRANDE

Todo apunta a unha fusión das dúas caixas galegas. Dase por descontado tendo en conta as condicións previas e a escasa envergadura dos poderes que puideran parecer (vexan o circunloquio) contrarios. Apenas un sindicato e o suposto localismo vigués temeroso de verse engulido polo peito financeiro do itsmo herculino. Porén, as distintas opinións ao respecto serven de proba evidente do difícil que resulta manter coherencia en cuestións ideolóxicas ou en planteamentos económicos. 

En primeiro lugar, a da Xunta de Galicia actual, gobernada por un partido defensor do dictado neoliberal, supostamente antinacionalista en materia económica, agás para dar de modo habitual pulo á economía española. Neste caso, Feijoo e cía asombran pola súa contumacia galeguista, con argumentos que parecen sacados do programa do BNG. Non resulta estraño que o BNG, ao coincidir básica e case por completo coa proposta de fusión, engada para se diferenciar do PP esa condición política de chegaren os tres partidos a un acordo nacional sobre o particular. Sexa por acordo (ou se adiante ás suxestións do Banco de España, para que a cuestión non cause demasiados receos internos ao comprobar o BNG que PP acolle entusiasta a fórmula nacionalista de "defensa dos intereses de Galicia") ou sexa por decisión de Feijoo (resulta insólito ver como aceptan nestes casos suxeitos que non gustan do presidencialismo do sistema e que afean o teor autoritario do actual presidente que tome tallantes decisións), o certo é que un notable nacionalismo move a asumir a conveniencia de fundir caixas. O localismo é, nestes casos, a coartada perfecta, sen se daren de conta de que tan localista pode resultar a idea de defender unha caixa galega como que esta arraigue nun territorio máis limitado. En certos ambientes políticos piden unha caixa por comunidade autónoma, pero probablemente a situación non dá para tanta exactitude. Noutro lugar comentei que as caixas italianas (de réxime cooperativo, por exemplo, na Toscana) funcionan razoablemente ben e a ninguén se lle ocorre fundir todas nunha entidade superior capaz de abarcar unha rexión enteira. 

En España está anunciada unha inexorable reducción de caixas (sen lugar para a discusión ou para o debate: non consta que o decreto lei sobre o FROB recibira demasiadas obxeccións alomenos no seu intento de concentrar entidades) e, polo tanto, calquera decisión ao respecto anula a adición de argumentos complementarios. Digamos que está escrito: só falta poñerlle nomes ás resultantes. O PSOE, por esta mesma razón, admite sen discusións o asunto porque del depende o movemento inicial, pero prefire ir detrás do que vaia marcando a propia dinámica do debate, sobre todo porque os alcaldes de Coruña e de Vigo, ámbolos dous do seu partido, e ao parecer edecáns de cadansúa caixa, xogan a baza localista, explicable porque ese gran concepto xurídico da razón social ou domicilio fiscal da caixa resultante condiciona a súa posición política. 

Os resultados da fusión, venteada desde o xornal de Arteixo e torpedeada desde o de Redondela, están por ver. Á marxe dos aspectos laborais, nada desdeñables xa que supoñen o despido de case 1500 persoas, a presencia dunha soa caixa de aforros pode agochar un caso exemplar de monopolio financeiro, especialmente para aforradores ou solicitantes de créditos que poden ver limitadas as súas posibilidades de réditos ou de financiación en condicións favorables, e desexen que os seus cartos se empreguen en fornecer actividades económicas de marcado carácter social. Probablemente esta miña reticencia poda ser neutralizada se se producen cambios notables no control democrático das caixas (más fragmentariamente politizado se cabe: non tan partidista) para evitarmos o moi posible clientelismo destes instrumentos financeiros da man dos poderes públicos: o espectáculo de Caja Madrid (un extremo noxento dun latente modelo pervertible pola súa identificación cartos territorio: ese claro nacionalismo madrileñista) é un exemplo notorio do final acadado por unha caixa perfectamente dominada polos poderes elixidos. A política democrática non consiste só en votar nas urnas senón en diluir o poder entre todos os axentes da vida social para crear unha rede na que os contribuintes e os cidadán dispoñan de ferramentas de control e de participación na vida económica dun país: a constitución dunha caixa (nacional) cun marcado dominio presidencialista outorga demasiado poder a unha soa instancia, nunha inaceptable concentración de resortes executivos. Cando se trate de regular a vida política dun país desde esa plataforma única, sen dúbida monopolística, que ninguén despois se chame a engano. 

Haberá, case sen dúbida, unha soa caixa en Galicia. Non hai forzas suficientes para detela. O tempo dunha Caixa de Galicia é chegado. A min pouco ou nada me entusiasma. Xa estou mirando en que outra entidade bancaria me van dar mellores condicións para nóminas e empréstimos. Non me gustan ou me gustan moi pouco as caixas obrigatorias. 

Nota: Da Caixa Galicia é a libreta dos meus cartos.  

Outra nota: a ilustración é do banco máis vello do mundo: o Monte dei Paschi di Siena, desde 1473. Un Monte Pío, como o lugar onde habita o presidente da Xunta.

NOVO TEIS/ NO VOTÉIS

Oufana camiñaba a pasada semana Sanjurjo Badía arriba a troupe inauguradora, con Caballero á cabeza, tras meses de fendas e valados. Concluía o estado de sitio desta vía principal de Teis e, en apariencia, a sensación de vila mineira que tivo todo aquel atrezzo durante case un ano. 

Coa imaxe do prócer e da correspondente procesión de sorrintes turiferarios, decidín mudar ao día seguinte a miña ruta, despois de case un ano de desvíos por rúas que só un ousado transeúnte e conductor desafiaría, e emprendín o asfaltado camiño da suposta camelot recén inaugurada. 

A expectativa de atopar un novo espazo máis agradable agromou hai catro meses, máis ou menos, cando puiden ver desde lonxe o bó material empregado nas zonas onde remataran o lifting de beirarrúas. Pero foi espellismo ao comprobar o outro día nun demorado recorrido pola zona o grave dano que causa á estética en xeral e ao urbanismo en particular o horror vacui de arquitectos e compañía. Porque hai que recoñecer que só baixo esa premisa pode explicarse o amoreamento de mobiliario urbán no pouco espazo que o novo deseño deixou para viandantes. Impedimentas notorias, tales como longos paus de ferro bermellón, a pouca distancia uns dos outros, dos que pendura un ramallo de greña vexetal a modo de copa queroenonpoido, coma se fose un sucedáneo de arboreda ou de columnata verdescente. Ou como as conservadas ringleiras de contedores de todos os colores, todos acumulados nun breve treito da rúa, que acurrunchan aos viandantes no seu paseo. Ou coma esas farolas inevitablemente novas, maceteiros con flores do trinque que o outono ou un mal bicho apagaran para sempre, bancos nos que hai que meter as pernas para dentro para non atrancar a rúa e papeleiras naqueles lugares onde un metro cadrado quedou sen ocupación. Todas elas, nunha sucesión interminable de obstáculos para os peóns que quedan con idéntico ou menor espazo ca antes da restructuración. 

En troques de deixaren expedito o paso para o camiñante, teimaron en colocar todas as variedades do infinito e atrabiliario mobiliario urbán que atoparon nos armacéns sen vender a outros concellos. A pedra empregada para as beirarrúas parece boa (haberá que ver se soportan o peso das rodas das furgallas que xa hoxe invadían algunhas delas) e o asfalto lisísimo da rúa (coas liñas dunha pintura branca, prístina) elegantea a rúa. Pero o novo panorama apenas muda a sensación xeral de que houbo escasa ambición nos planteamentos de humanización desta zona e de que todo queda, con apariencia de reforma, igual que ao principio: ou sexa, incómodo, estreito e indigno dunha zona merecente dunha maior atención por parte do concello.

XIN E XAN: A INTELECTUALIDADE EN BRANCO E NEGRO

A política dos últimos tempos (póñanse os anos que un crea convinte) tende á dualidade. Os propios partidos políticos reforzan (mesmo en xeografías coma a galega onde hai tres con propósito de representación) esa teima co conseguinte deterioro do rigor crítico. Se o asunto ficara librado en termos parlamentarios, coa correspondiente dose de torpeza ou tosquedade política, todo podería resultar comprensible. O que resulta máis estraño é observalo nos ambientes intelectuais ou na opinión pública, supostamente destinada a fiar fino e a botar luz ao combate dialéctico. 

Á marxe de que os propios políticos -non contentos co atril que a cidadanía lles cede de forma provisoria para encarnar a súa voz no parlamento- decidan ocupar e invadir de xeito impropio as palestras dos xornais, os xornalistas, os escritores/as, os profesores/as deberían aquilatar ao máximo as súas ideas co propósito de ir máis aló do que a superficie (ese espazo simplicísimo que adoitan presentarnos os partidos) amosa. Deberían examinar con detalle, con especial cuidado, o discurso político, non deixarse levar pola participación nun lado ou noutro do debate. 

Advirto en moitos columnistas (hai que dicir que cunha preocupante ignorancia en certas materias, necesitada de consultas máis rigurosas de documentación ou simplemente de diccionarios e manuais) un marcado sesgo partidista, unha redundante (e polo tanto prescindible e innecesaria) toma de postura, xa exposta polos partidos no seu lugar natural. Noto en moitos opinadores unha tendencia tan predeterminada e esperable, que se fai completamente inocuo o seu comentario, se non fose porque ocupa o lugar a persoas que se cadra poderían aportar ao debate novidades substanciais. Sinto unha preocupante dualización da discusión política, que, aínda que é alimentada polos propios partidos, interesados en cobrar pezas grosas para as eleccións e en montar o balbordo preciso para ocultar o principal, non debería afectar ás clases lectoras e cultas, emisarias obrigadas da imprescindible visión complexa e poliédrica da sociedade que teñen de diante. Asisto estupefacto nos últimos tempos a artigos insultantes, a modos deleznables de revisión da opinión dos outros, a vendette e insinuacións vergoñentas, sen que un poda comprender, neste ámbito intelectual, a utilidade social e política que podan ter estas simplificacións obscenas. 

Que os partidos ocupen o tempo en procurar convencer ao electorado e, sobre todo, vencer ao contrincante non debe escandalizarnos o máis mínimo: a retórica aprende estas leccións. Pero no terreo da exposición intelectual ou da argumentación rigurosa, calquera maximalismo soa sempre ou á compracencia ideolóxica ou de parte (esa doada agarradera para casos de dúbida) ou á complicidade indigna co poder establecido (esa subtil forma de ser independiente a costa de ser ti mesmo o que manda sen remorsos nin escrúpulos). 

Ou sexa: sempre a dúas cousas, a branco ou a negro, a conmigo ou contra min. Así nos vai.

STABAT MATER DE TIZIANO SCARPA, UN PICCOLO CAPOLAVORO

Para ler este post, pódese escoitar ao tempo esto.

O último premio Strega de novela en Italia foi para Tiziano Scarpa, o autor da famosa e singular guía de Venezia titulada Venezia è un pesce. A novela que gañou por un só voto a Antonio Scurati Il bambino che sognava la fine del mondo foi Stabat Mater, non sen unha ulterior polémica sobre o nivel de influencia de cada un dos finalistas sobre o sistema literario italiano e non sen durísimos ataques entre eles sobre as súas respectivas relacións co poder e con Berlusconi máis concretamente. Foi un dos episodios máis entretidos do verán, nunhaxa  longa xeira de desencontros sobre este particular, posiblemente porque se trata dun premio á novela publicada ese ano, que outorga ao escritor un extraordinario pulo de vendas. Serviu, ademáis, para comprobar, unha vez máis, o vello refrán de que as fabas son sometidas a cocción en todos os figóns do mundo. 

O libro en cuestión é unha longa carta dunha orfa chamada Cecilia á súa nai descoñecida desde o Ospedale della Pietà, a vella institución veneziana que mira ao bacino de San Marcos coa súa limpa e branca fachada. Nela, a voz íntima, intimísima, desta moza de dezaséis anos, abandoada nos tornos do orfanato recén nada, vai explicando o día a día nas celas do edificio, as súas escapadas pola noite, pola escuridade dos corredores, para consolar o seu insomnio ou para fundirse co silencio e a soidade dese laberinto de baleiros e ruidos que se fan co tempo familiares. A meirande parte do tempo transcurre nunha clausura permanente, nin siquera liberada pola maxia da música que ten que tocar na igrexa, semioculta detrás das rexas do coro, elevado sobre os espectadores que apenas alcanzan a ver nada. Ás veces sae ao exterior para contemplar o bater da auga na pedra ou, nunha das máis marabillosas esceas que levo lido en tempo, para saír en barca no medio da néboa, xunto a outras raparigas, ás agachadas da xente que non pode miralas, polo medio da lagoa veneciá. Neses instantes, a descripción breve e suxerente, deixa paso a minuciosas exploracións da alma pechada, coma aquela na que se ve a sí mesma como unha violinista que tocara o instrumento baixo a auga, afogada a súa voz entre a inmensidade do mar. O libro enriquécese con diálogos alternados que a propia Cecilia transcribe a súa nai e que mantén cunha figura ensoñada, co rostro da Medusa cos capelos de serpente e co nome da propia Morte. Nestas breves conversas, a orfa encarna a un tempo a súa propia figura, pero tamén a da súa nai e, como resultado de todo isto, a das mulleres, recluidas non só nun edificio senón no seu propio corpo, condenado á simbólica escuridade do orfanato. A primeira parte do libro ofrece a progresiva concienciación do corpo desta moza noviña, que atopa en Vivaldi, o mestre compositor que substitúe ao rutinario e mortuorio don Giulio na dirección do célebre coro de nenas do Ospedale, a excusa perfecta para dar saída aos seus sentimentos amorosos, ata ese momento ocultos, negados. A historia así descrita podía ser considerada como a enésima volta do vello tema da aprendizaxe erótica a través da música ou da emoción e o entusiasmo da súa práctica, pero Scarpa consegue escapar a tan doada escenificación narrativa pola vía dun complexo exame do universo femenino pechado entre pedra e carne.

As palabras de Cecilia xurden entrecortadas, en párrafos aillados: ás veces relacionados, ás veces case evacuados coma fugaces desafogos sobre o que vai acontecendo. O esforzo literario que esto supón (o mantemento dunha voz epistolar, a base de impulsos breves do tamaño do parágrafo ou dun salouco) ilústrase cun italiano rico de suxestións e cheo de imaxes insólitas e magníficas. Para quen estea habituado ao estilo de Scarpa e guste del, Stabat mater non o vai decepcionar nin un ápice. 

Non sei cando veremos por estes lares a traducción desta breve novela que se le dun tirón entusiasta, pero xa desde agora convido a que recoñezamos a riqueza da literatura italiana a través deste piccolo capolavoro, vido desde a lagoa véneta, berce de tantas extraordinarias cousas e peixe que desde a distancia nos devora coa súa memoria. 

Ilustración: Portada da traducción alemana.